نویسنده مطلب: نجمه نظری
یکی از شایع‌ترین آسیب‌هایی که امروزه ورزشکاران با آن مواجه می‌شوند آسیب رباط صلیبی می‌باشد.
در مفصل زانو برای ایجاد ثبات، چهار رباط وجود دارد که شامل رباط های صلیبی جلویی و عقبی و رباط های جانبی می‌باشند. رباط صلیبی جلویی، مهم‌ترین رباط زانو برای ایجاد پایداری در حرکات پیچشی و چرخشی رباط صلیبی جلویی است.
امروزه میزان آسیب دیدگی این رباط در ورزشکاران بسیار زیاد شده است و به همین جهت میزان آمادگی این رباط در تمرینات ورزشی بسیار مهم بوده و به یک عامل رقابتی تبدیل شده است زیرا آسیب دیدن این رباط باعث کاهش عملکرد مفصل زانو به ویژه در حرکات قدرتی و شتاب دار می‌شود.
نیاز به افزایش آمادگی این رباط در ورزشکاران به ویژه رشته های فوتبال، والیبال، بسکتبال، رزمی، کشتی گیرها و دونده های سرعتی بسیار قابل توجه می‌باشد.
نقش درمان صحیح آسیب دیدگی رباط صلیبی به ویژه در ورزشکاران، افراد نوجوان و خانم ها به عملکرد مناسب زانو کمک زیادی می‌کند.
درمان استاندارد آسیب رباط صلیبی در افراد فعال و حتی افراد غیرورزشکاری که زندگی فعالی دارند، درمان جراحی است.
آیا یک جراحی مناسب رباط صلیبی به تنهایی می‌تواند فرد را به زندگی ورزشی وحتی غیرورزشی او برگرداند؟؟؟
خیر، ما در کنار یک جراحی صحیح، یک پروتکل بازتوانی قبل از جراحی، بعد از جراحی، و برای بازگشت به ورزش نیاز داریم.
در این زمینه کامل ترین نقش از طریق ایجاد یک همکاری تیمی بین جراح، فیزیوتراپیست و مربی ورزش فرد ایفا می‌شود.
آسیب رباط صلیبی در ورزشکاران می‌تواند با ایجاد یک حرکت پیچشی در زانو که همراه با صدای تقه و درد در مفصل است باشد.
فاز اول پس از آسیب که فاز حاد می‌باشد بسیار مهم بوده و تشخیص صحیح بسیار کمک کننده می‌باشد
تشخیص میزان آسیب و تعداد ساختارهای آسیب دیده در انجام پروسه توانبخشی پیش از جراحی و بازتوانی پس از عمل جراحی بسیار مهم است.
اولین اقدام در فاز اول پس از جراحی حفظ خونسردی و استفاده از کمپرس یخ برای کاهش تورم می‌باشد.
یخ نباید در تماس مستقیم با پوست باشد
در صورت اینکه فرد به علت درد یا احساس ناپایداری، توانایی وزن اندازی روی اندام آسیب دیده نداشته باشد باید حتما از عصا و در صورت لزوم از زانوبند استفاده کند.
استفاده از داروهای ضدالتهاب و بی حرکت نگه نداشتن زانو توصیه می‌شود.
فاز اول پس از آسیب: فاز فیزیوتراپی پیش از جراحی
بیمار باید پروسه بازتوانی خود را در جهت به دست آوردن توانایی انجام فعالیت های روزمره را تحت نظر متخصص فیزیوتراپی انجام دهد.
بدست آوردن قدرت عضلات و توانایی انقباض عضلات در حرکاتی مثل پیاده روی، استفاده از پله، دوچرخه ثابت و متحرک باید خیلی سریع برگردانده شود و عصای بیمار از وی گرفته شود.
دامنه حرکات کامل مفصل(خم کردن و باز کردن کامل زانو) باید به دست آورده شود.
کاهش تورم، درد و توانایی راه رفتن بدون عصا
بیمار اگر با هریک از این محدودیت ها وارد فاز جراحی شود، دوره بازتوانی و جراحی خیلی سختی خواهد داشت.
بازتوانی رباط صلیبی پس از جراحی:
اولین فاز: هفته اول
اهداف کلی در این مرحله:
مراقبت از زخم
ایجاد حرکات مفصل
راه رفتن با دوعصا
استفاده از داروها مثل داروی ضدالتهاب و ضد انعقاد
در طول هفته اول، مهم‌ترین فاکتور توانایی صاف کردن کامل زانو روی تخت می‌باشد. بیمار باید بتواند زانو را صاف روی تخت نگه دارد تا از ایجاد چسبندگی جلوگیری شود.
انقباض ایزومتریک عضله چهارسر و افزایش دامنه حرکت بسیار مهم است.
فیزیوتراپی پیش از جراحی:
انجام فیزیوتراپی در این مرحله، به کاهش عوارض و مشکلات پس از جراحی کمک خواهد کرد. همچنین به کاهش درد و التهاب و بهبود قدرت عضلانی و حرکت مفصل منجر می‌شود.
فیزیوتراپی پس از جراحی:
بسته به نوع جراحی و اینکه گرافت استفاده شده برای بیمار از همسترینگ، چهارسر و یا از اجساد بوده است پروتکل خاصی برای بیمار تعریف می‌شود.
به طور مثال در صورت استفاده از همسترینگ خود فرد، انقباض همسترینگ پس از جراحی تا شش هفته می‌تواند به تاخیر بیفتد.
تمرین درمانی در فیزیوتراپی:
در دو هفته اول نیاز به استفاده از دو عصا ضروری است.
پروسه وزن‌اندازی روی پای آسیب‌دیده بسیار حساس می‌باشد و حتما باید تحت نظر فیزیوتراپیست انجام شود. در هفته دوم میتوان راه رفتن با یک عصا را انجام داده و تا پنجاه درصد وزن‌اندازی روی پای آسیب‌دیده امکان‌پذیر است.
هدف اصلی فیزیوتراپب، در این مرحله کاهش درد و تورم و بازگشت قدرت عضلانی می‌باشد. تمرین درمانی در این مرحله برای بهبود قدرت و فعال شدن عضلاتی که مهار شده اند بسیار ضروری است.
مهم ترین نکته در این مرحله، عدم صاف کردن فعال زانو می‌باشد. یعنی انقباض عضله چهارسر منجر به ایجاد کشش در رباط صلیبی شده و منجر به از بین رفتن نتیجه عمل جراحی می‌شود. صاف کردن زانو می‌تواند با کمک پای سالم یا دست انجام شود.
در طی دو هفته اول، دامنه خم کردن زانو باید تا ۹۰ درجه بدست آید. که با استفاده از تمریناتی که در مرکز کارنیک به شما آموزش داده می‌شود این دامنه حرکتی به راحتی قابل برگشت است.
یکی از تمریناتی که در این مرحله باید انجام شود: قرار دادن یک توپ در زیر زانو در وضعیت طاق‌باز و فشار دادن زیر زانو به توپ و کشیدن پنجه پا به سمت بالا است.
انجام تمرینات تقویت کننده عضلات اطراف زانو و عصلات لگن به بازگشت دامنه حرکتی زانو کمک زیادی می‌کند.
به این منظور بیمار می‌تواند در وضعیت طاق‌باز قرار گرفته و زانوها را در وضعیت خم شده قرار دهد، یک توپ بین زانوها قرار داده و به آن فشار دهد. این کار می‌تواند در سه ست ۱۰ تایی و هر انقباض ۳ ثانیه انجام شود. انجام استراحت بین هر انقباض با انقباض بعدی ضروری است.
برای کاهش کبودی و تورم ایجاد شده در زانو و ساق پا میتوان در وضعیت طاق‌باز یا نشسته لبه تخت، حرکات متناوب پنجه پا را به سمت بالا و پایین انجام داد. این تمرین باید با زانوی صاف در وضعیت طاق‌باز و یا زانوی ۹۰ درجه در وضعیت نشسته انحام شود.
اگر بعد از انجام تمرین احساس درد در مفصل ایجاد شد میتوان به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه از یخ استفاده کرد.
فاز دوم درمان: