فیزیوتراپی (به انگلیسی: Physiotherapy) یا فیزیک‌درمانیشیوه‌ای از درمان بیماری‌ها و اختلالات عصبی-ماهیچه‌ای-اسکلتی با استفاده از تجهیزات مکانیکی، جریان‌های الکتریکی، مانورهای دستی، تمرینات ورزشی و عوامل فیزیکی دیگر است. در این روش‌ها از ورزش، نور، پرتوهای فرابنفش و فروسرخ، گرما و جریان برق استفاده می‌شود. فیزیوتراپی حیطه‌ای از پزشکی است که هدف آن پیشگیری از بیماری‌ها، درمان، توانبخشی، بالا بردن سطح سلامت و بهبود کیفیت زندگی افراد است.
واژهٔ فیزیوتراپی از «فیزیو» (= فیزیولوژیک، جسمانی و طبیعی) و «تِراپی» (= درمان) ساخته شده‌است. در بعضی از منابع، واژهٔ اصلی‌ای که کلمهٔ «فیزیوتراپی» ازآن گرفته شده‌است، physiological therapeutics ذکر شده‌است.
موارد مراجعه
بیماران می‌توانند جهت اصلاح الگوی تنفسی، بهبود کارکرد ماهیچه‌های دستگاه تنفسی و آموزش شیوه‌های مختلف تنفسی و تمرینات لازم به فیزیوتراپی مراجعه کنند.
مواردی که فرد می‌تواند به فیزیوتراپی مراجعه کند عبارتند از:
آرتروز، سکته‌های مغزی، کمردرد و شکستگی‌ها، بیماران شکستگی استخوان‌ها، دررفتگی مفاصل، اختلالاتی مانند کمردرد، دردهای عضلانی، اسپاسم‌های عضلانی، انحراف در انحناهای ستون فقرات، ضایعات بافت نرم مثل پیچ‌خوردگی‌ها، پارگی رباط‌ها، منیسک‌ها، فتق دیسک بین مهره‌ای، نرمی کشکک، کشیدگی زردپی‌ها و ماهیچه‌ها، اختلالات مادرزادی مثل دررفتگی مفصل ران، کف پای صاف، پای پرانتزی، پای ضربدری، قطع اندام‌ها به علل مختلف، خشکی مفصل شانه و آرنج تنیس، فلج مغزی، فلج اطفال، سکته مغزی، تومورهای دستگاه عصبی، سردردها، عدم تعادل، صدمات و ضایعات ورزشی، آرتریت‌ها، نشانگان گیلن–باره، کژگردنی، فلج ارب و بیماری‌های قلبی و تنفسی، سرطان‌ها، سوختگی‌ها و جراحی‌های مختلف.
مداخلات درمانی در فیزیوتراپی
البته مداخلات درمانی در فیزیوتراپی بخش کوچکی از عملیات آن محسوب می‌شود. در فیزیوتراپی، هدف ارتقای عملکرد جسمانی بدن است. البته، با توجه به تداخل و ارتباط زیاد سیستم‌های بدن، درمان‌های فیزیوتراپی که توسط فیزیوتراپیست انجام می‌شود، مستقیم یا غیرمستقیم، باعث بهبود عملکرد دستگاه فیزیولوژیک نیز می‌شود؛ مثلاً فیزیوتراپی دستگاه تنفسی موجب بهبود درصد گازهای خون (دی‌اکسید کربن و اکسیژن) و تغییر میزان اسیدیتهٔ خون می‌شود، که به نوبهٔ خود، می‌تواند باعث بهبود سطح هشیاری گردد.
فیزیوتراپیست
فیزیوتراپیست در این رشته به‌عنوان درمانگر شناخته می‌شود. با توجه به این‌که فیزیوتراپی درمان فیزیولوژیک و جسمانی بیماری‌هاست، کالبدشناسی و حرکت‌شناسی و فیزیولوژی حرکت از اهمیت بیشتری برخوردار است.
فیزیوتراپیِ درمانی علمی بر اساس تحصیلات عالی و بالینی با قدمت طولانی است که هم‌زمان با توسعهٔ دانش پزشکی، به یکی از ارکان درمان‌های نوین پزشکی تبدیل شده‌است.
اصلی‌ترین هنر و تخصص فیزیوتراپیست، توانایی انجام مهارت‌های دستی و حرکت‌درمانی است که در جهت پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها و درمان و توانبخشی افراد جامعه به کار گرفته می‌شود. خواص امواج مختلف، مانند امواج صوتی، مغناطیسی، لیزر، شاک وِیو، رادیویی و خواص درمانی آب (آب‌درمانی)، سرما و گرما و سوزن خشک به کار گرفته می‌شوند تا دستیابی به این اهداف آسان‌تر شود.
اعمال مذکور منحصراً توسط فیزیوتراپیست‌های فارغ‌التحصیل از دانشکده‌های توانبخشی انجام می‌شود که آموزش‌های علمی را طی کرده‌اند و درمان‌های بالینی را به‌خوبی فراگرفته‌اند.
دیدگاه منحصربه‌فرد فیزیوتراپیست از بیمار و شناخت ویژه‌اش از عملکرد و ساختار طبیعی بدن در کنار معاینه و ارزیابی دقیق، به وی این توانایی را می‌دهد تا بیماران را در جهت رسیدن به اهدافی مانند پیشگیری از بیماری‌ها، تطابق افراد با محیط کار، افزایش کیفیت زندگی افراد، کاهش نیاز به برخی جراحی‌ها و درمان‌های داروییِ طولانی‌مدت، که عوارضی نیز در پی دارند، سوق دهند.
تمامی روش‌های درمانی فیزیوتراپی دارای شواهد و پایهٔ علمی و تحقیقاتی است و با درمان‌هایی مانند طب فیزیکی، کایروپراکتیک، طب سنتی، ورزش‌درمانی و ماساژدرمانی کاملاً متفاوت است.
سه روش اصلی درمان فیزیوتراپی
- تمرین‌درمانی: فیزیوتراپیست به وسیلهٔ تجویز؛ انجام و آموزش ورزش‌های درمانی خاص، ماساژ، ورزش در آب (آب‌درمانی)، اقدام به درمان بیمار یا افزایش سطح سلامت می‌کند.
- الکتروتراپی: درمان به وسیلهٔ دستگاه‌های ویژه انجام می‌شود. این دستگاه‌ها معمولاً امواج خاصی را (امواج مایکروویو؛ امواج کوتاه رایویی؛ امواج مافوق صوت؛ امواج الکتریکی) که همگی توسط دستگاه به شکل خاصی تولید می‌شوند و تغییر می‌یابند (مُدوله می‌شوند).
- مهارت‌های درمان با دست
مهم‌ترین حیطه‌های فعالیت فیزیوتراپی شامل پیشگیری و درمان موارد زیر است:
- بیماری‌ها و اختلالات دستگاه ماهیچه ای-اسکلتی
- بیماری‌های دستگاه قلبی-عروقی و تنفسی
- بیماری‌های دستگاه اعصاب محیطی و مرکزی
- بیماری‌های پوستی و سوختگی‌ها
- درد و کنترل درد.
- بیماری‌های شغلی
- آسیب‌های ورزشی
مداخله‌های درمانی
مداخله‌های درمانی که توسط فیزیوتراپیست به‌کار گرفته می‌شود:
- تمرین‌درمانی
- درمان دستی
- تمرینات افزایش تحمل قلب و عروق
- ریلکسیشن
- بیوفیدبَک‌تراپی (پس‌خوراند زیستی)
- فیزیوتراپی قلب و ریه
- انواع مُدالیته‌ها مانند: تراکشن (traction)، اولتراسوند، پَک‌های گرمایی (hot pack)، لیزر، الکتروتراپی
- تجویز وسایل کمکی مانند پروتز و ارتز
- به‌کارگیری تکنیک‌های طب مکمل
فیزیوتراپیست چه کاری انجام می دهد؟
در اولین جلسه درمانی، فیزیوتراپیست شما نیازهای شما را بررسی و ارزیابی می کند. او سؤالاتی در مورد درد یا سایر علائم، توانایی شما در حرکت یا انجام کارهای روزمره، میزان خواب خوب و سابقه پزشکی شما مطرح خواهد کرد.
فیزیوتراپیست تست هایی برای ارزایابی موارد زیر خواهد گرفت:
- میزان توانایی حرکت به اطراف، کشش، خم شدن، یا نگه داشتن چیزی
- میزان راه رفتن یا بالا رفتن از پله ها
- میزان ضربان یا ریتم قلب در حین فعالیت
- وضعیت بدنی یا تعادل
سپس برای تنظیم یک برنامه درمانی با شما همکاری خواهد کرد. این برنامه شامل اهداف شخصی شما مانند عملکرد و حال بهتر، به علاوه ورزش یا سایر روش های درمانی برای کمک به شما در دستیابی به آنها است.
برای رسیدن به آن اهداف ممکن است کمتر یا بیشتر از دیگران در فیزیوتراپی وقت بگذارید. هر کسی متفاوت است. همچنین ممکن است تعداد جلسات شما بیشتر یا کمتر از دیگران باشد. این امر تنها به نیاز شما بستگی دارد.
درمان های شما ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ورزش یا کشش با راهنمایی فیزیوتراپیست
- ماساژ، گرما یا سرما درمانی، آب درمانی گرم یا فراصوت برای تسکین درد یا اسپاسم عضلات
- توانبخشی برای کمک به یادگیری استفاده از اندام مصنوعی
- تمرین با وسایلی مانند عصا یا واکر، که کمک می کنند حرکت کنید یا تعادل خود را حفظ کنید